Thitruong.org – Trong chúng ta thường có thể đã ít nhất một lần trong đời đã sẵn sàng chi trả cho mình một dịch vụ hay một sản phẩm nào đó cao hơn so với mức giá thường chuẩn hay là mức giá cân bằng. Hành động này thường sẽ được gọi thặng dư tiêu dùng.
Vậy Thặng dư tiêu dùng là gì? Cách tính ra sao? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu ngay sau đây nhé!
Thặng dư tiêu dùng là gì?
Thặng dư của người tiêu dùng (Consumer Surplus), còn được gọi là thặng dư của người mua, là thước đo kinh tế về lợi ích vượt trội của khách hàng. Nó được tính toán bằng cách phân tích sự khác biệt giữa giá mà người tiêu dùng sẵn sàng trả cho một sản phẩm và giá thực tế mà họ phải trả (còn được gọi là giá cân bằng). Thặng dư xảy ra khi người tiêu dùng sẵn sàng trả nhiều hơn giá thị trường cho một sản phẩm.
Thặng dư của người tiêu dùng dựa trên lý thuyết kinh tế về tiện ích cận biên, sự hài lòng thêm mà một người nhận được từ việc tiêu dùng thêm một đơn vị sản phẩm hoặc dịch vụ. Sự hài lòng thay đổi từ người tiêu dùng sang người tiêu dùng do sự khác biệt trong sở thích cá nhân. Về mặt lý thuyết, người tiêu dùng mua một sản phẩm càng nhiều lần thì họ càng ít sẵn sàng trả thêm cho mỗi đơn vị bổ sung, bởi vì sản phẩm có tiện ích cận biên giảm dần.
Tại sao nên tính thặng dư tiêu dùng?
Trong kinh tế học, thặng dư tiêu dùng được tính toán để định lượng giá trị tiền tệ của lợi ích thu được từ các điều kiện thị trường thuận lợi (hoặc không thuận lợi). Vì giá cả bắt nguồn từ cạnh tranh thị trường phổ biến trong nền kinh tế nên mức độ cạnh tranh cao hơn sẽ mang lại lợi ích cho người tiêu dùng.
Sự khác biệt giữa thặng dư tiêu dùng và thặng dư sản xuất
Thặng dư tiêu dùng là tổng lợi ích mà người tiêu dùng nhận được từ việc mua hàng hóa hoặc dịch vụ. Thặng dư sản xuất là tổng doanh thu mà nhà sản xuất nhận được từ việc bán hàng hóa hoặc dịch vụ.
Thặng dư của người sản xuất và người tiêu dùng bắt nguồn từ cùng một khái niệm: cả hai đều đại diện cho giá trị tiền tệ đối với nhà sản xuất khi bán hàng hóa và dịch vụ và cung cấp cho người tiêu dùng khi họ mua hàng hóa và dịch vụ.
Thặng dư tiêu dùng là chênh lệch giữa số tiền tối đa mà một người sẵn sàng trả và số tiền họ thực sự trả.
Thặng dư sản xuất là chênh lệch giữa giá thấp nhất mà nhà sản xuất sẵn sàng trả cho sản phẩm của họ và giá mà họ thực sự nhận được.
Thặng dư sản xuất=1/2 x Q1 x(P1-Pmin) Thặng dư tiêu dùng=1/2 x Q1x (Pmax – P1)
Cách tính thặng dư tiêu dùng
Chênh lệch giữa giá thực tế phải trả và giá tối đa mà người tiêu dùng sẵn sàng trả là lợi ích cận biên của người tiêu dùng. Nói một cách đơn giản, người tiêu dùng có thể trả ít hơn số tiền tối đa mà họ sẵn sàng trả cho hàng hóa và dịch vụ.
Khái niệm thặng dư tiêu dùng bắt nguồn từ kinh tế học về tiện ích cận biên, được định nghĩa là giá trị bổ sung mà người tiêu dùng nhận được từ một đơn vị hàng hóa hoặc dịch vụ bổ sung.
Các yếu tố khác không đổi, nguồn cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ càng lớn (tức là số lượng người bán và tùy chọn có sẵn càng nhiều), càng dễ tiếp cận thì người tiêu dùng càng có nhiều khả năng sở hữu nó.
Những người không sở hữu hàng hóa hoặc dịch vụ thường có xu hướng chi tiêu thấp hơn, vì môi trường thuận lợi hơn cho người mua so với người bán.
Mối tương quan giữa giá cả và thặng dư tiêu dùng như sau:
- Giá cao hơn dẫn đến tăng thặng dư tiêu dùng.
- Chi phí thấp hơn → Giảm thặng dư tiêu dùng
Công thức tính thặng dư tiêu dùng
Để nhắc lại trước đó, thặng dư tiêu dùng đo lường sự chênh lệch giữa giá mà người tiêu dùng sẵn sàng trả và giá thị trường thực tế.
Tổng thặng dư kinh tế là tổng thặng dư của người tiêu dùng và người sản xuất, là lợi ích bằng tiền mà người sản xuất nhận được từ giá thị trường.
Tổng thặng dư kinh tế = Thặng dư tiêu dùng + Thặng dư sản xuất.
Công thức cơ bản nhất để tính thặng dư tiêu dùng như sau:
Thặng dư tiêu dùng = Giá tối đa – giá thị trường.
Từ đây, dạng mở rộng của công thức là:
Thặng dư tiêu dùng = (1/2) * số lượng cân bằng * (giá tối đa – giá cân bằng).
Trong đó:
- Số lượng cân bằng → Tổng cầu về hàng hóa hoặc dịch vụ ở trạng thái cân bằng.
- Giá tối đa: Số tiền tối đa mà người tiêu dùng sẵn sàng trả.
- Giá cân bằng: Là mức giá cân bằng trên đồ thị cung cầu.
Ví dụ 1: tính toán thặng dư tiêu dùng:
Giả sử chúng ta đang tính thặng dư tiêu dùng cho một sản phẩm
- Số lượng cân bằng = 100 triệu VNĐ
- Giá tối đa = 200.000 VNĐ
- Giá cân bằng = 100.000 VNĐ
Do đó, chênh lệch giữa giá tối đa mà người tiêu dùng sẵn sàng trả và giá cân bằng là 100.000 VNĐ
=>> Thặng dư tiêu dùng = (1/2) × 100 triệu × (200.000 – 100.000) = 5.000 tỷ
Ví dụ 2: tính toán thặng dư tiêu dùng
Điểm mà cung và cầu gặp nhau là giá cân bằng. Khu vực trên mức cung và dưới mức giá cân bằng được gọi là thặng dư sản phẩm (PS), và khu vực dưới mức cầu và trên mức giá cân bằng là thặng dư tiêu dùng (CS) – khu vực màu xanh lá cây.
Xem xét đường cầu và đường cung, ta có công thức tính thặng dư tiêu dùng như sau:
Thặng dư tiêu dùng (CS) = ½ (đáy) (chiều cao)
Thực chất công thức tính thặng dư tiêu dùng này chính là diện tích tam giác vuông màu xanh lá cây. Theo biểu đồ cung và cầu, áp dụng công thức ta tính toán được =>> Thặng dư tiêu dùng = ½ * 40 * (100 – 70) = 800
Ví dụ 3: tính toán thặng dư tiêu dùng
Cho hàm số cung cầu có dạng như sau:
Ps = -0,5Q +180
Pd = 1,5Q +20
a/ Tìm P,Q tại điểm CBTT
b/ tại điểm CBTT, xác định CS PS
c/ Với hàm như trên, nếu giá tt giảm còn 110, xác định PS? xác định phần thặng dư giảm xuống cho NSX hiện tại và phần thặng dư giảm xuống cho NSX rời tt.
a) Ps=Pd <=> Q=80 và P=140
b) CS = (180-140)*80/2 = 1600; CS = (140-20)*80/2=4800
c) Thế P=110 vào đường cung = Q=60
- PS giảm cho NXS hiện tại = (140-110)*60 = 1800 (hình chữ nhật)
- PS giảm của NSX rời đi = (140-110)*(80-60)/2 = 300 (hình tam giác)
Thặng dư tiều dùng và độ co giãn của cầu theo giá
Thặng dư của người tiêu dùng đối với một hàng hóa bằng 0 khi cầu đối với sản phẩm đó hoàn toàn không co giãn. Điều này là do người tiêu dùng sẵn sàng trả cùng một mức giá cho sản phẩm. Khi nhu cầu hoàn toàn không co giãn, thặng dư của người tiêu dùng là vô hạn vì nhu cầu đối với sản phẩm không bị ảnh hưởng bởi những thay đổi về giá. Điều này bao gồm các nhu yếu phẩm như sữa, nước, v.v.
Đường cầu thường dốc xuống vì nhu cầu về một sản phẩm thường bị ảnh hưởng bởi giá của nó. Với nhu cầu không co giãn, thặng dư tiêu dùng cao vì nhu cầu không bị ảnh hưởng bởi thay đổi giá cả và người tiêu dùng sẵn sàng trả nhiều tiền hơn cho một sản phẩm.
Trong trường hợp này, người bán sẽ tăng giá hàng hóa để chuyển thặng dư tiêu dùng sang thặng dư sản xuất. Ngoài ra, với nhu cầu co giãn, một sự thay đổi nhỏ về giá sẽ dẫn đến sự thay đổi lớn về nhu cầu. Điều này sẽ dẫn đến thặng dư tiêu dùng thấp vì khách hàng sẽ không còn sẵn sàng mua nhiều sản phẩm hoặc dịch vụ khi giá cả thay đổi.
Tổng kết
Thặng dư của người tiêu dùng là sự khác biệt giữa khoản thanh toán dự định của người tiêu dùng và chi phí thực tế của hàng hóa. Nó xảy ra khi người tiêu dùng sẵn sàng trả nhiều tiền hơn cho một sản phẩm so với chi phí thực tế của sản phẩm đó.
Mua cà phê sữa từ Highland đắt hơn mua một ly cà phê ở Circle K vì khách hàng sẽ mua thương hiệu Highland. Highland nhắm đến những người tiêu dùng sẵn sàng chi nhiều tiền hơn cho cà phê của họ. Họ quảng cáo cho các đối tượng khách hàng này. Giá cao hơn dẫn đến thặng dư sản xuất với lợi nhuận cao hơn.
